حمام وکیل یکی از جاهای دیدنی شیراز به حساب می‌آید که اثری تاریخی متعلق به دوره زندیه است و با شماره ۹۱۷ در فهرست آثار ملی ایران قرار دارد. این حمام که با نمونه‌های بی‌بدیل آهک‌بری و نگارگری چشم‌ها را به خود خیره می‌کند، امروزه به‌ موزه مردم‌شناسی تبدیل شده است و با ورود به آن می‌توانید از آداب و رسوم، نحوه پوشش و فرهنگ مردم کهن شیراز بیشتر بدانید.

تاریخچه حمام وکیل شیراز

حمام وکیل کجاست؟

حمام وکیل در خیابان طالقانی شیراز در مرکز شهر واقع شده است و در غرب مسجد و بازار وکیل قرار دارد.

برای دسترسی به حمام وکیل با خودروی شخصی باید به‌سمت بلوار کریم خان زند بروید و پس از میدان شهدا وارد خیابان طالقانی شوید. خودروی خود را در این خیابان پارک کرده و با پای پیاده‌ مسیر چند دقیقه‌ای تا حمام را طی کنید.

در صورت تمایل می‌توانید از مترو استفاده کنید. برای این منظور در ایستگاه زندیه پیاده شوید. از این ایستگاه تا حمام وکیل حدود ۱۰ دقیقه پیاده‌روی در پیش دارید.

چه کسی حمام وکیل را ساخت؟

پس از آنکه کریم خان زند به قدرت رسید، شیراز را به‌عنوان پایتخت انتخاب کرد و بناهای متعددی همچون مسجد، بازار، حمام، آب‌انبار، ارگ، دیوانخانه، کاروان‌سرا، ضرابخانه و غیره را در این شهر ساخت.

یکی از آثار به‌جامانده از او، حمام وکیل است که در غرب مسجد وکیل قرار دارد و به‌خاطر نقش‌ونگارها و نقوش تزیینی کم‌نظیرش بین گردشگران شهرت دارد. این حمام که کار ساخت آن در سال ۱۱۸۷ هجری قمری به پایان رسید، با زیر بنای ۸,۶۶۰ متر و مساحت ۱۱ هزار متر مربع، از جمله حمام‌های بزرگ ایران محسوب می‌شود. در حقیقت حمام به‌عنوان مرکز اجتماع نیز استفاده می‌شد و به همین خاطر، ساخت حمامی بزرگ دستاوردی مهم بود.

حمام وکیل به‌شکل مستطیل بنا شده است و نه‌تنها شخص پادشاه، یعنی کریم‌خان‌زند دستور ساخت آن را صادر کرد؛ بلکه بر روند کار نیز نظارت داشت و حتی طرح‌های مختلفی برای آن پیشنهاد داد.

تاریخچه حمام وکیل

حمام وکیل شیراز در سال ۱۱۸۷ هجری قمری به دستور کریم خان زند ساخته و مزین به نگاره‌های زیبایی شد. در ادامه، پادشاهان دیگری تغییراتی در آن اعمال کردند تا اینکه ساختمان و تزیینات حمام وکیل در زمان قاجار مورد مرمت قرار گرفت. معماران این دوره با استفاده از ساروج، بخش‌هایی از حمام را پوشاندند و مجددا تزییناتی روی آن انجام دادند.

حمام وکیل تا دوره پهلوی دوم مورد استفاده بود و علاوه بر بخش‌هایی از آن که در قالب حمام نمره خصوصی به کار می‌رفت، رختکن یا سربینه آن به زورخانه تبدیل شده بود. در این دوره، بروز شکاف‌هایی در دیوار و سقف، حمام را به تعطیلی کشاند و اداره‌ باستان‌شناسی در سال ۱۳۵۱ هجری شمسی مرمت آن را در دستور کار خود قرار داد.

کاربری حمام پس از انقلاب اسلامی ایران تغییر کرد و برای مدتی به‌شکل رستوران و سفره‌خانه پذیرای گردشگران بود. با این حال، وجود آسیب‌هایی به آن باعث شد تا کاربری حمام به موزه تغییر کند و بخش‌های مختلف حمام با مجسمه‌هایی از مردم قدیم در حال استحمام و… در معرض دید بازدیدکنندگان قرار بگیرد. حمام وکیل با شماره ۹۱۷ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

موزه حمام وکیل

حمام وکیل شیراز پس از فرازونشیب فراوان، پس از انقلاب اسلامی به موزه مردم‌شناسی تبدیل شد. در حال حاضر، با ورود به این حمام نه‌تنها با معماری و نگارگری‌های خیره‌کننده مواجه می‌شوید؛ بلکه امکان آشنایی با آداب و رسوم، نحوه پوشش و فرهنگ مردم شیراز برایتان وجود دارد. وجود ۳۰ مجسمه مومی با حالت‌های مختلف روایتگر داستان‌های قدیمی هستند که راهنمای موزه راجع به آن‌ها به شما توضیح می‌دهد.

معماری و بخش‌ های مختلف حمام وکیل

معماری هوشمندانه حمام وکیل با در ورودی کوچک، هشتی پایین‌تر از سطح زمین و راهرویی زاویه‌دار مشخص می‌شود که مانع از ورود هوای سرد بیرون به حمام و خروج هوای گرم حمام به بیرون می‌شد. از دیگر ویژگی‌های منحصربه‌فرد آن می‌توان به استفاده از آهک در سقف و دیوارها اشاره کرد که باعث می‌شد، رطوبت روی آن اثر نگذارد و آن را از بین نبرد.

بخش های مختلف حمام وکیل

حمام‌های قدیم، فضای وسیعی داشتند و از بخش‌های متعددی تشکیل می‌شدند. حمام وکیل نیز از این قاعده مستثنا نبود.