باغ محتشم رشت کجاست؟

باغ محتشم رشت قدیمی ترین پارکی است که در شهر رشت، احداث شده است. اهالی رشت آن را با نام پارک شهر نیز می شناسند. این پارک زیبا در جنوب رشت و در خیابان حافظ و مجاورت رودخانه زیبای گوهر رود قرار گرفته است.

تاریخچه باغ محتشم

به طور کل خطه شمال کشور، برعکس مناطق جنوبی و مرکزی ایران از زمان صفویه به بعد دچار تغییرات شده و از حالت بکر و اولیه خود بیرون آمده است. باغ محتشم در دوران سلطنت ناصرالدین شاه قاجار ساخته شده است. اکبرخان بیگلربیگی یکی از ثروتمندان و اشراف آن دوره محسوب می شد. او اجاره دار گمرکات شمال کشور بود و احداث این پارک با همت وی صورت گرفت. درختان تنومند و زیبایی که امروزه در پارک شهر رشت دیده می شوند، همان نهال های ظریف و کوچکی بودند که به دستور اکبرخان کاشته شدند.

در سال 1320 هجری قمری، زمانی که مظفرالدین شاه قاجار عازم دومین سفر فرنگ خود بودند، به رشت آمدند. وی برای تماشای مسابقه بومی ورزاجنگ یا همان گاو بازی به باغ محتشم آمد. او در سفرنامه خود درباره این باغ، اینگونه می نویسد: باغ محتشم، درختان جنگلی زیادی دارد. عمارتی سه طبقه و چوبی در قلب باغ احداث شده است و منطقه بسیار باصفایی می باشد.

بعد از اینکه اکبرخان دار فانی را وداع گفت، تمام باغ و عمارت تابستانی درون آن به تنها دخترش ارث رسید. دختر او با پسر عموی خود، یعنی صادق خان اکبر محتشم الملک ازدواج کرده بود. از همین رو از آن به بعد این مکان را باغ محتشم، نام نهادند. در دوران رضاشاه پهلوی، دولت به عنوان بدهی های مالیاتی گزاف این باغ را متصرف گشت. پس از آن زمان، این باغ خصوصی تبدیل به پارک شهر رشت و مورد استفاده عموم قرار گرفت.
در زمان های گذشته وسعت این پارک بسیار زیاد بوده است. اما در گذر زمان و با گسترش شهر رشت و خیابان کشی های جدید در آن، پارک کوچکتر شد. همچنین بعد از انقلاب اسلامی احداث یک شهربازی و بنای استانداری در این پارک، باعث شد تا فضای آن باز هم کوچکتر شود.

عمارت کلاه فرنگی

عمارت های کلاه فرنگی گونه ای از کوشک محسوب می شوند که در معماری دوره قاجار، در ایران رواج پیدا کردند. البته این به این منظور نیست که اینگونه بنا ها محدود به دوره قاجار بوده اند، بلکه سابقه تاریخی آنها بیشتر  از این زمان است، اما بیشترین کلاه فرنگی موجود در ایران یادگار دوران قاجار است. کلاه فرنگی ها عموما ساختمان های تزئینی شاهانه ای هستند که در وسط باغ ها بنا می شوند. سبک معماری آنها تلفیقی از معماری اروپا و ایران بوده است. دلیل معروف شدن این عمارت ها به کلاه فرنگی، به خاطر شباهت طبقه بالایی بنا به کلاه سیلندری یا فرنگی، بوده است.  سبک جدید کلاه فرنگی ها نیز دکه ها و کیوسک ها واقع در میادین می باشد.

در دوران قاجاریه، درون باغ محتشم را معبر کشی نمودند و عمارتی تابستانی و باشکوه به نام عمارت کلاه فرنگی در مرکز آن ساختند. این عمارت به صورت چند ضلعی و در چهار طبقه ساخته شده است. اما نکته جالب توجه اینجاست که بنا از بیرون سه طبقه به نظر می رسد. طبقات اول و دوم، هر کدام دو اتاق دارند. در طبقه بالایی اتاق هشت گوش بزرگی موجود است که هر سمت آن پنجره ای دارد، که رو به باغ گشوده می شود. نوردهی و تهویه مناسب هوا در فصل های گرم سال از طریق همین پنجره ها انجام می شد.

در گذشته های دور این عمارت در محلات کم تردد رشت ساخته می شود. از همین رو محل سکونت تابستانی فرمانداران و حکام شهر محسوب می شده است. اما بعدا از آن به عنوان خانه شطرنج شهر و رستوران پارک استفاده می کردند. در حال حاضر نیز میراث فرهنگی گیلان این کوشک را به مرکز آموزش هنرهای سنتی کل سطوح استان تبدیل کرده است. این عمارت در سال 75 در فهرست آثار ملی ایران ثبت شد.

زمانی که ساخت عمارت را به پایان رساندند، در کنار آن یخچال طبیعی ای حفر کردند که دیواره های کوتاه و درختان آن محدوده، موقعیت آن را مشخص می نمودند. در نتیجه رشد جمعیت و تکنولوژی، همچنین پر هزینه بودن نگهداری از آن و تاسیس کارخانه ها یخ سازی، این یخچال از بین رفت.

معماری عمارت کلاه فرنگی

مصالح عمده ای که در این بنا به کار رفته اند، آجر و چوب می باشند. سقف این عمارت کلاه فرنگی خرپشته ای می باشد و یک لایه از سفال خمره ای روی آن را می پوشاند. این سفال ها برای عایق بندی گرمایی و سرمایی ساختمان استفاده شده اند. دور تا دور طبقه اول بنا بالکن های بسیار زیبایی دارد. 68 ستون، بالکن بام ساختمان را مهار نموده است. تزئینات بنا نیز بسیار جالب توجه است. سرشیرهای چوبی که در عمارت به کار رفته است، به صورت دو پوش می باشد و طول آن را بلند گرفته اند تا از ریزش برف و باران به داخل ساختمان جلوگیری کنند.  علاوه بر سر شیرها، اشک های موجود در پیشانی بنا و نرده های زیبای بالکن عمارت همگی از جلوه های این بنا در دل پارک هستند.