ارگ کریم خان یکی از مشهور ترین جاذبه های تاریخی در شهر شیراز می باشد که قدمت آن به دوران زندیه باز می گردد و به نام ارگ کریم خان زند از آن یاد می شود. این بنای تاریخی درست در مرکز شهر قرار گرفته است که این موقعیت مکانی باعث شده تا گردشگران با گذری آنی و نگاهی کوتاه، برای بازدید از آن ترغیب شوند.

دلیل ساخت ارگ کریم خان و تاریخچه ای درباره آن

ارگ کریم خان همانطور که گفته شد در ابتدا محلی برای سکونت و حکومت شخص کریم خان زند بوده است. این ارگ درست پس از انتخاب شیراز به عنوان پایتخت حکومت کریم خان احداث گردید؛ وی قصد داشت تا میدانی شبیه به میدان نقش جهان اصفهان را در این شهر نیز بنا کند. از این رو میدانی وسیع در شمال شیراز قدیم را در نظر گرفت و نام میدان را توپخانه نهاد.

ارگ کریم خان زند در غرب میدان توپخانه، دیوانخانه کریم خان در شمال، بازار وکیل به همراه چند کاروانسرا در شرق، میدان حمام و مسجد وکیل در غرب و همچنین در جنوب غربی یک باغ قرار گرفته است. شما می توانید با سفر به شهر شیراز به شمال شهر بروید و تمامی این آثار تاریخی مربوط به دوران زندیه را مورد بازدید قرار دهید.

ارگ کریم خان طی دوران های مختلف

ارگ کریم خان از آن دسته آثاری است که از تخریب های دوران محمد خان قاجار محفوظ مانده و به آن آسیبی جدی نرسیده است. محمد خان قاجار پس از فتح شهر شیراز به دلیل دشمنی و خصومتی که با شخص کریم خان زند داشت، دستوری صادر کرد تا برخی از بناهای ساخته شده توسط کریم خان را تخریب کنند. با انجام این دستوری چند بنا کریم خانه مربوط به دوران زندیه مانند حصار شهر به طور کامل تخریب شدند.

ارگ کریم خان در شیراز در آن دوران به عنوان دارالحکومه امرایی انتخاب شد و در آن امیران استان فارس که از طرف حکومت مرکزی انتخاب شده بودند سکونت می کردند. در واقع این ارگ در زمان قاجار صبات مشخصی نداشت و بنا به سلیقه های شخصی حاکمان و فرمانروایان تغیرایی تخریب آمیز روی ارگ انجام گرفت.

ارگ کریم خان در دوران پهلوی

ارگ کریمخانی در زمان پهلوی شکلی تازه به خود گرفت که این تغییرات در ارگ، باعث خرابی های بسیاری شد. در سال 1310 با ساخت شهربانی در شهر شیراز، ارگ کریم خان به عنوان زندان برای نگه داری زندانی ها انتخاب شد. به دلیل اسکان زندانی ها در ارگ تالار ها را به دو طبقه تغییر دادند که در هر کدام 4 یا 6 سلول وجود داشت. همچنین برای گرم نگه داشتن سطح زندان، نقاشی های دوران قاجار را توسط گچ پوشاندند و به جای آن ها با روشن کردن آتش دیواره هایی پوشانده شده از دود را ایجاد کردند.

پس از تمامی این تخریب ها توسط حاکمان زمان های مختلف، ارگ کریم خان در سال 1350 به اختیار اداره فرهنگ و هنر در آمد و به عنوان محلی برای تحویل و محافظت از آثار ملی کشور از آن استفاده می شد. در حال حاضر این ارگ به سازمان میراث فرهنگی کشور تعلق دارد و به عنوان موزه بزرگ فارس قابل بازدید می باشد. ناگفته نماند که ارگ کریم خان در 14 خرداد ماه سال 1351 با شماره ثبت 918 به ثبت آثار ملی ایران رسیده است.

معماری و ساختمان ارگ کریم خان

ساختمان ارگ کریم خان زند به گونه ای طراحی شده است که مستطیل شکل بوده و دارای دو بخش مجزا از یکدیگر می باشد؛ یک بخش به عنوان ساختمان نظامی طراحی شده و بخش دیگر برای سکونت می باشد. به طور تقریبی این ارگ دارای 13 هزار متر مربع مساحت و 4 هزار متر مربع زیر بنا است. جالب است بدانید این بنا پس از تخریب ها و عملیات های بسیار هنوز هم با پرجا است و این به دلیل استفاده مصالح ساختمانی عالی توسط معماران و هنر مندان به نام در آن زمان می باشد که تلاش هایی بسیار را در مدت زمانی کوتاه برا ساخت ارگ کریم خان کرده اند.